Współczesna balneologia i medycyna fizykalna

Prof. dr hab. Irena Ponikowska

Krajowy konsultanta w dziedzinie balneologii i medycyny fizykalnej

 

Wprowadzenie

Balneologia i medycyna fizykalna  jest dziedziną mało znaną w środowisku lekarskim. Spowodowane jest to brakiem  zajęć dydaktycznych  z tej dziedziny w uczelniach medycznych. Część lekarzy nie mając wiedzy przyjmuje postawę bierną w wydawaniu  opinii czy kierowaniu chorych do uzdrowiska, część uczy się od pacjentów, a więc wykazuje jakieś zainteresowanie  ale są i tacy, którzy nie  mając  podstawowej nawet wiedzy  ustosunkowują się  krytycznie. Pozwolę sobie więc przedstawić w tym artykule  kilka ogólnych informacji na temat balneologii medycy fizykalnej i lecznictwa uzdrowiskowego w Polsce. Jest to szansa dla mnie jako krajowego konsultanta na  upowszechnienie  wiedzy z dziedziny którą reprezentuję wśród kolegów lekarzy

            Balneologia i medycyna  fizykalna to  dyscyplina   medyczna,  której cechą charakterystyczną, odróżniającą  ja  od innych jest posługiwanie się w leczeniu chorych własnymi naturalnymi metodami leczniczymi. Nic w tym dziwnego, przecież  każda dziedzina ma  swoje metody lecznicze. Wiąże się to jednak  z odpowiednim doborem chorych , zgodnie ze wskazaniami lekarskimi, wymaganym  czasem leczenia aby uzyskać efekty lecznicze , wykształceniem kadry lekarskiej, przygotowaniem warunków do wykonywania procedur leczniczych itd. Stąd powstają  więc pewne wymogi wynikające ze specyfiki dziedziny. Balneologia i medycyna fizykalna realizowana  jest w zakładach  lecznictwa uzdrowiskowego  oraz  ośrodkach poza uzdrowiskowych (zakładach, oddziałach  medycyny fizykalnej i Rehabilitacji, fizjoterapii ). Metody balneologiczne   wykorzystują  do leczenia  wody  mineralnych, gazy, peloidy, czynniki  klimatyczne oraz czynniki fizyczne. Poza własnymi metodami  stosowane są  również   inne podstawowe metody jak kinezyterapia, dieta  czy farmakoterapia.  Leczenie  balneologiczne ma więc ma charakter kompleksowy Balneologia i medycyna fizykalna opiera się na wiedzy z zakresu wielu dziedzin  jak:  fizjologia, chemia i biochemia, geologia, klimatologia ,fizyka, mikrobiologia, dietetyka, psychologia i  większości dziedzin klinicznych.  Balneoterapia najpełniej jest realizowana w lecznictwie uzdrowiskowym, a medycyna fizykalna w zakładach poza uzdrowiskowych

 Balneologa i medycyna fizykalna jest dziedziną komplementarną i integracyjną co oznacza że  interesuje się całym człowiekiem. Wspomaga i intensyfikując i uzupełnia  inne metody lecznicze. Medycyna integracyjna  w obecnym czasie rozwija się dynamicznie, szczególnie w Stanach Zjednoczonych.

W Polsce rocznie we wszystkich 45 uzdrowiskach  leczy si e  koło  pół miliona chorych. Prowadzone są dwie formy leczenia  stacjonarnego i jedna ambulatoryjna. W uzdrowisku  leczyć można choroby przewlekłe w  różnym stadiach  zaawansowania choroby. Chorzy z zaawansowanymi chorobami i małej sprawności j powinni leczyć się w szpitalach uzdrowiskowych, natomiast  osoby o mniejszym stopniu zaawansowania  i bardziej sprawni powinni leczyć się w sanatorium lub w poradni uzdrowiskowej. W uzdrowisku są znakomite warunki do  wyrównania metabolicznego  cukrzycy, leczenia  przewlekłych powikłań cukrzycowych, zmniejszenia nadwagi i otyłości, usprawnienia układu krążenia czy oddychania, leczenie przewlekłych chorób reumatycznych czy ortopedycznych, neurologicznych  oraz ginekologicznych, urologicznych, dermatologicznych i innych. W uzdrowisku prowadzona jest systematyczna i programowa edukacja zdrowotna,  są tu idealne warunki do  racjonalnego wykorzystania wolnego czasu chorych w czasie pobytu w uzdrowisku na edukacje. Ponadto lecznictwo uzdrowiskowe może realizować programy profilaktyczne , w np.  tym  leczenia  i profilaktyki  uzależnienia od nikotyny i innych nałogów.  Niestety zbyt długie oczekiwanie na leczenie  uzdrowiskowe często uniemożliwia leczenia tych chorych którzy aktualnie tego leczenia  najbardziej potrzebują. Termin leczenia chorych określany jest przez wojewódzki oddział NFZ

Metody lecznicze

Leczenie uzdrowiskowe ma charakter złożony– kompleksowy. Oznacza to, że równocześnie stosuje się kilka odpowiednio dobranych metod tworząc program  leczniczy.  Pozwala to na zwiększenie efektywności leczenia. Niektóre skojarzenia metod są szczególnie korzystne gdyż wzajemnie się intensyfikują. Do takich połączeń należy np.  stosowanie zabiegów światłoleczniczych z ciepłoleczniczymi, co zwiększa intensywność działania  czy krioterapii z następową kinezyterapią oraz zastosowanie masażu podwodnego czy kąpieli perełkowej po zabiegach kinezyterapeutycznych co przyspiesza znacznie restytucje powysiłkową, a więc zdolność do wykonywania dalszych ćwiczeń. Szczególnie korzystne jest kojarzenie niektórych procedur  fizykoterapeutycznych z balneologicznymi np. galwanizację z zabiegami borowinowymi , światłolecznictwo z kąpielami mineralnymi . Ważna jest również kolejność stosowania zabiegów balneofizykalnych, stąd istotne jest prawidłowe ich planowanie w ciągu dnia

Balneoterapia

Balneoterapia z  peloidoterapią oraz  klimatoterapią stanowią najważniejsze  metody  stosowane  w lecznictwie uzdrowiskowym. Od dostępności  do tych metod zależy  przede wszystkim  kierunek  specjalizacyjny danego  uzdrowiska ( profil leczniczy)

Balneoterapia  wykorzystuje  wody mineralne, peloidy i gazy.  Wody lecznicze są to naturalne  wody podziemne posiadające udowodnione właściwości lecznicze i cechujące  się stałym składem chemicznym i naturalną czystością mikrobiologiczną . Wody uważane za mineralne muszą zawierać co najmniej 1000 mg składników mineralnych w litrze.

Nie każda jednak woda mineralna jest leczniczą. O właściwościach leczniczych decyduje rodzaj i stężenie aktywnych składników biochemicznych.

W Polsce mamy bogate złoża wód mineralnych leczniczych. Najczęściej spotykanymi wodami są : wody chlorkowo – sodowe, wodorowęglonowe, siarczkowo- siarkowodorowe , radoczynne i termalne. Wszystkie one mają niezwykle bogaty skład chemiczny. Wykorzystuje się je przede wszystkim do  kąpieli leczniczych ora inhalacji, irygacji i kuracji pitnej. W balneoterapii stosowane są następujące kąpiele

• solankowe
• kwasowęglowe
• siarczkowo- siarkowodorowe
• radoczynne

Kąpiele solankowe mają  głównie  zastosowanie  w chorobach  ortopedyczno -  urazowych, reumatycznych, neurologicznych, ginekologicznych.

Kąpiele kwasowęglowe wykorzystuje się przede wszystkim  w wybranych chorobach serca, nadciśnieniu tętniczym , niedokrwieniu  kończyn dolnych oraz  nerwicach narządowych. Istnieje też odmiana  kąpieli kwasowęglowych  gazowych czyli  w dwutlenku węgla  pochodzenia  naturalnego lub sztucznego.  Działanie  i zastosowanie  jest  podobne, chociaż te ostatnie są bardziej łagodne,  mniej obciążające  dla krążenia.

Kąpiele  siarczkowo-  siarkowodorowe zaleca się w chorobach: reumatycznych, ortopedyczno – urazowych, wybranych chorobach  dermatologicznych oraz  w niedokrwieniu kończyn dolnych.

Kąpiele radoczynne: stosowane są w  chorobach  naczyń obwodowych, chorobach górnych dróg oddechowych, chorobach  reumatycznych i  ginekologicznych.

Wspomnieć należy o mało  jeszcze znanych  kąpielach w mieszance  tlenowo-  ozonowej. Kąpiele te można  wykonywać  w gazie  lub  w wodzie. Główne  zastosowanie tych kąpieli to choroby  naczyń  kończyn dolnych na tle miażdżycy i cukrzycy oraz  owrzodzenia podudzi.

Peloidoterapia –wchodzi w zakres balneoterapii, ale często jest wyodrębniana z uwagi na cechy specyficzne tej metody. Wykorzystuje się w niej  borowinę  która  powinna  pochodzić  z  wartościowego i dobrze  zbadanego złoża  borowinowego. Polska ma duże zasoby złóż borowinowych , które cechują się wysokimi wartościami leczniczymi. Najczęściej  stosowanymi zabiegami  borowinowymi są:

• okłady   całkowite i częściowe
• kąpiele  borowinowe i zawiesinowe
• tampony borowinowe
• jonoforeza borowinowa
• zabiegi z pasty borowinowej

Zabiegi borowinowe mają zastosowanie  w  chorobach reumatycznych, ortopedyczno – urazowych,  neurologicznych,   ginekologicznych i  laryngologicznych.

Klimatoterapia  

W klimatoterapii wykorzystuje się walory  przyrodniczego środowiska  do  celów  leczniczych. Warunki  klimatyczne determinują leczenie  niektórych  chorób w uzdrowiskach, stąd  przy ustaleniu profilu leczniczego powinno się  brać  pod uwagę i ten  element. Kazder uzdrowisko musi spełniać  wymogi związane z utrzymaniem czystego sorodowiska przyrodniczego.    Szczególnym  rodzajem  klimatoterapii jest  talassoterapia  wykorzystująca  naturalne walory  lecznicze morza oraz subterraneoterapia- wykorzystująca naturalny mikroklimat komór solnych podziemnych. Uzupełniającymi elementami  klimatoterapii  są walory  krajobrazowe uzdrowiska.

Hydroterapia

 W tej metodzie  leczniczej  wykorzystuje się wodę  zwykłą o różnej temperaturze  i o różnym ciśnieniu. Do typowych zabiegów hydroterapeutycznych  należą natryski różnego rodzaju w tym bicze szkockie , kąpiele wirowe ,masaż podwodny , kąpiele perełkowe. Zabiegi te wykorzystuje się  w chorobach : neurologicznych,  ortopedyczno – urazowych, reumatycznych,  chorobach krążenia obwodowego, nadciśnieniu tętniczym, nadpobudliwości nerwowej.

Masaż leczniczy-

W metodzie tej zastosowanie ma energia mechaniczna. Bodziec mechaniczny działa miejscowo na tkanki oraz przez receptory dotykowe skóry, proprioceptywne i interceptywne  może wywoływać  reakcje ogólne. Wyróżnia się wiele metod masażu zależnie od zastosowanego nośnika energii mechanicznej. Wcześniej już wspomniano o masażu podwodnym i wirowym gdzie nośnikami energii jest woda. Najstarszą metodą masażu w której wykorzystuje się siłę rąk jest masaż klasyczny. Działanie tego masażu jest wielokierunkowe. Przy zastosowaniu tej metody można uzyskać zwiększenie dopływu krwi tętniczej do tkanek i ułatwienie odpływu krwi żylnej, poprawę funkcji naczyń żylnych i usprawnienie krążenia limfatycznego. Innym efektem uzyskanym przez masaż jest rozluźnienie mięśni oraz działanie przeciwbólowe. Zastosowanie masażu jest bardzo szerokie w tym głównie najlepsze efekty uzyskuje się w chorobach mięśni, stawów oraz zaburzeniach krążenia obwodowego. W medycynie uzdrowiskowej najczęściej kojarzy się masaże z innymi zabiegami leczniczymi jak: kąpielami mineralnymi, zabiegami  borowinowymi, ciepło leczniczymi i kinezyterapią.

Kinezyterapia

Jest to leczenie różnymi formami  aktywności fizycznej o odpowiednio  dobranym obciążeniu. W uzdrowisku  wykorzystywane  są  różnego typu  ćwiczenia fizyczne. Do najpopularniejszych  należą ; ćwiczenia  indywidualne bierne,  wspomagane i z oporem oraz  wolne, ćwiczenia  koordynacji ruchów i  nauka chodzenia , ćwiczenia indywidualne i zespołowe w wodzie. Ponadto w  uzdrowisku stosowane są ćwiczenia  na wolnym  powietrzu. Szczególnym  rodzajem tego rodzaju ćwiczeń są spacery, truchty, marsze  oraz jazdy rowerowe, nordic walking. Również te formy muszą być  dawkowane  i kontrolowane. Stanowią one  uzupełniające formy  kinezyterapii. Zaleca się je w chorobach  układu  ruchu,  chorobach  kardiologicznych, angiologicznych,  cukrzycy, otyłości, osteoporozie, chorobach pulmonologicznych i innych.

Fizykoterapia

Należy do zespołu metod wykorzystujących różne formy energii występującej  w środowisku człowieka. W lecznictwie uzdrowiskowym te metody lecznicze mają znaczenie  uzupełniające w stosunku do zabiegów  przyrodoleczniczych.

Odpowiednio wkomponowane  w program  leczniczy  intensyfikują lub  wspomagają działanie  podstawowych zabiegów balneologicznych. W uzdrowiskach stosuje się  różne metody fizykoterapeutyczne, w tym elektroterapię, magnetoterapie, sono terapię i inne.

Z zakresu elektrolecznictwa  wykorzystuje prąd stały do galwanizacji, jontoforezy i  kąpieli elektryczno – wodnych. Prąd małej częstotliwości ( impulsowy) służy do  wykonywania zabiegów  diadynamicznych i elektrostymulacji. Prądy średniej  częstotliwości to prądy  interferencyjne, mają  podobne zastosowanie jak prądy diadynamiczne, głównie przeciwbólowe. Prądy wielkiej  częstotliwości  służą do zabiegów  diatermią krótkofalową w tym impulsową.

Magnetoterapia wykorzystuje zmienne pola magnetyczne impulsowe, działające przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo oraz  przekrwiennie.

Ultradźwięki  wykorzystywane w lecznictwie( ultrasonoterapia) są falami akustycznymi o częstotliwości  niesłyszalnej dla ucha  ludzkiego. Mają działanie cieplne, chemiczne i mechaniczne.

            W uzdrowisku posługujemy się również metodami niespecyficznymi do których należy leczenie dietetycznie, farmakologiczne, psychoterapia

Leczenie dietetyczne jest ważnym  elementem leczenia w wielu  chorobach leczonych w  uzdrowisku. Są  takie choroby  w których  dieta jest obowiązującą częścią programu  leczniczego np.  w chorobach  trawienia, cukrzycy, osteoporozy, miażdźycy, dnie moczanowej. Ponadto ma zastosowanie w wielu innych chorobach nie  należących do grupy metabolicznych czy z zakresu układu trawienia.

 Farmakoterapia jest również stosowana u chorych podczas leczenia uzdrowiskowego Współczesna  medycyna  uzdrowiskowa nie  odrzuca farmakoterapii, ale  traktuje ją jako  jedną z metod  leczenia w czasie  kontroli  uzdrowiskowej . Większość  chorób przewlekłych  wymaga  systematycznego  stosowania  leków. Leczenie  to powinno być wkomponowane w program  leczniczy i odpowiednio  modyfikowane  zależnie  od aktualnych  potrzeb  chorego. Lekarz  uzdrowiskowy powinien posiadać  dużą wiedzę również z zakresu nowoczesnej   farmakoterapii. 

Edukacja zdrowotna ma bardzo duże znaczenie w wielu chorobach przewlekłych. Lecznictwo uzdrowiskowe jest szczególnie  dobrze przygotowane   do prowadzenia edukacji zdrowotnej. Powinna być  ona częścią  składową  każdego programu  leczniczego. Podstawowym  celem  edukacji  zdrowotnej  jest kształtowanie  prawidłowych nawyków żywienia, porzucenie nałogów i  zwiększenie  aktywności fizycznej. Konsekwentne  realizowanie  programu edukacji zdrowotnej może  doprowadzić do  zmniejszenia  zachorowań  na tzw.  choroby  cywilizacyjne oraz  zmniejszenie  śmiertelności w wielu chorobach.

 Uzdrowisko jest miejscem  relaksu i wypoczynku, które  sprzyjają leczeniu. Odpowiednio środowisko psychologiczne, socjologiczne i  przyrodnicze wpływa na uzyskanie  dobrych  wyników leczenia.  Psychoterapia ma wiec tez swoje poczesne miejsce w uzdrowisku. Niektórzy chorzy wymagają  zastosowania typowych metod  psychoterapeutycznych jak np. chorzy po  zawale serca, po ciężkich urazach , znerwicowanych.  W warunkach uzdrowiskowych może być stosowana mała  lub  duża psychoterapia.

Ogólne mechanizmy działania  metod balneologicznych i fizykoterapeutycznych

 Metody  balneologiczne i fizykoterapeutyczne  jakie wykorzystuje lecznictwo uzdrowiskowe mają charakter bodźców leczniczych . W odpowiedzi na nie powstają reakcje, które określane są ze względu na swój charakter jako reakcje adaptacyjne i kompensacyjne .

Ponieważ  leczenie to  stosowane jest systematycznie pod postacią serii zabiegów , następuje w organizmie stopniowe  sumowanie się reakcji i  przestrojenie w kierunku przywrócenia równowagi na wyższym poziomie co przejawia się   objawami regeneracji ustroju. Metody balneologiczne mają zatem działanie trenujące i usprawniające funkcjonowanie wielu układów fizjologicznych, przyśpieszając procesy regeneracyjne. Działanie ich jest stopniowe, wolno powstające wyniki są jednak trwalsze w stosunku do innych metod  leczenia zachowawczego.

Jak wykazały badania wielu autorów i własne , w czasie leczenia uzdrowiskowego u większości chorych występuje tzw. odczyn uzdrowiskowy, którego objawy można zaobserwować koło drugiego tygodnia leczenia chorych.  Czas wystąpienia odczynu uzdrowiskowego wpływa  na czas uzyskania  poprawy  klinicznej w uzdrowisku i dalej na  planowanie okresu leczniczego. Nie powinno się wypisywać chorych   z uzdrowiska w okresie odczynu. Może się to zdarzyć gdy czas przewidzianego leczenia  jest zbyt krótki, a takie tendencje stale się obserwuje celem zmniejszenia kosztów dorażnych.

W okresie tego odczynu należy zmniejszyć natężenie bodźców leczniczych , a  czasami konieczne jest czasowe odstawienie zabiegów. Dopiero po ustąpieniu jego objawów pojawiają się oznaki poprawy stanu zdrowia. Z tych obserwacji wynika, że leczenie uzdrowiskowe,  aby było skuteczne musi odbywać się w odpowiednio długim czasie. Przeciętnie na leczenie uzdrowiskowe dla osób z mało zaawansowanymi chorobami i wiekiem potrzebne jest  przynajmniej trzy tygodnie . Dla ciężej chorych i starszych wiekiem , leczenie to powinno być dłuższe, najlepiej 28-30 dni .

Intensywność działania bodźców leczniczych zależy od wielu czynników zarówno ze strony zdolności do reagowania samego pacjenta jak i od  dawkowania i charakteru samego bodźca leczniczego. Różne reakcje powstające w organizmie chorego pod wpływem seryjnie stosowanych bodźców  leczniczych układają się w fazy lecznicze, które  mogą być  wyraźnie zaznaczone  lub tylko manifestować się  objawami  podklinicznymi, są one wynikiem zmian w aktywności układu autonomicznego

Pierwszą fazą trwającą kilka dni jest okresem adaptacji organizmu do zmiany środowiska przyrodniczego i socjologicznego . Druga faza- to proces zsumowanych reakcji na zabiegi balneologiczne, zwykle  z objawami nadreaktywności , czego kulminacyjnym przejawem jest odczyn uzdrowiskowy  występujący przeważnie w drugim tygodniu leczenia . W tym okresie  zmniejszamy intensywność  terapii  balneologicznej. Trzeci okres występuje po ustąpieniu odczynu uzdrowiskowego jest to etap poprawy klinicznej .

Metody lecznicze  uzdrowiskowe nie konkurują z farmakoterapią, ale ją uzupełniają , dopełniają i intensyfikują . Farmakoterapia tam , gdzie jest konieczna, wkomponowywana powinna być  w cały program leczniczy. Często udaje się zmniejszyć dawki leków podczas leczenia uzdrowiskowego . Leczenie uzdrowiskowe w aspekcie  efektów  działania ogólnoustrojowego  ma jednak nie tylko znaczenie uzupełniające , ale w wielu wypadkach może być metodą z wyboru.  Obok ogólnoustrojowego działania procedur balneologicznych stosowanych na duże powierzchnie  można uzyskać efekty lokalne, objawowe. W tym celu stosuje się miejscowo zabieg balneologiczne lub fizykoterapeutyczne. Działanie to wyraża się działaniami  przeciwbólowymi, przeciwzapalnymi, przeciwobrzękowymi, przekrwiennymi, miorelaksacyjnymi.  Procedury o działaniu  ogólnoustrojowym i lokalnym  stosowane są  równolegle, co pozwala na  zmniejszenie wielu  dolegliwości chorych oraz  ogólne usprawnienie organizmu. W konsekwencji wyraża  się to  to poprawą jakości życia chorych. Potwierdziło to wiele badań klinicznych

Badania i rozwój naukowy

Współczesna balneologia i medycyna fizykalna łączy w sobie tradycje, wielowiekowe doświadczenia  posługiwania się metodami balneologicznymi oraz postępy współczesnej medycyny i techniki .Dziedzina ta  uzyskała  podstawy naukowe od XX wieku. Badania prowadzili i pisali podręczniki wybitni profesorowie polskiej medycyny jak prof. Sabatowski, Korczyński, Orłowski, Roguski, Konarska,  Hasik, Jankowiak i inni. Większość obecnie stosowanych metod uzyskało silne podstawy naukowe. Dowody naukowe uzyskano w oparciu o badania zarówno  eksperymentalne na zwierzętach, laboratoryjne czy tez kliniczne na pacjentach.  Zgromadzona i opublikowana w tym roku  bibliografia obejmująca artykuły opublikowane tylko  w czasopismach balneologicznych od okresu powojennego do chwili obecnej obejmuje  blisko 4000 artykułów. Prace opublikowane mają oczywiście różny poziom wiarygodności. Należy  podkreślić że coraz więcej pojawiają  się w świecie jak również i w Polsce  badania    randomizowane  ze ślepą próbą. Przykładem może być chociażby praca prof. Bendera z Węgier, który wykazał w badaniu randomizowanym z próbą ślepą działanie lecznicze kąpieli mineralnych w stosunku do wody zwykłej , czy prace profesora Z.   Karagulle  z Turcji, Prof. Pedro Cantista z Portugalii,  i wiele innych.  Mamy nadal  wiele tematów  wymagających  dociekliwych badań, obecnie  opartych  na hipotezach. Prowadzenie badań naukowych w balneologii i medycynie fizykalnej jest niezwykle trudne.  Z jednej strony z powodu braku finansowania i sponsorów( nie mamy firm farmaceutycznych), a z drugiej  strony są trudności metodyczne wynikające z kompleksowości metod leczniczych.  Prawie niemożliwe jest wyłączenie oddziaływania  czynników klimatycznych czy  relaksacyjnego działania środowiska uzdrowiskowego w celu przeprowadzenia  badań z podwójną ślepą próbą.  Utrudnia to podejmowania badań o najwyższym stopniu wiarygodności. Poza tym wprowadzona  przez NFZ  wyłączność w kierowaniu chorych do  leczenia uzdrowiskowego uniemożliwia  dokonywania prawidłowego doboru materiału chorych zgodnie z ustalonymi kryteriami programu badawczego

Osiągnięcia i problemy trudne

            Jestem przekonana,  że lecznictwo uzdrowiskowe i fizykoterapia mając ogromny potencjał leczniczy nie jest w pełni wykorzystane. Leczenie uzdrowiskowe jest jedną z najtańszych form leczenia chorób przewlekłych w  różnym stopniu zaawansowania. Nade wszystko  powinno być lepiej wykorzystane do leczenia  ludzi w podeszłym wieku z wieloma chorobami geriatrycznymi. Jest to najlepsze miejsce do prowadzenia   profilaktyki w szerokim pojęciu, edukacji zdrowotnej oraz rehabilitacji wybranych chorób.  Metody lecznicze są nie tylko skuteczne, łatwo dostępne, tanie ale przede wszystkim nie wywołują skutków ubocznych, co jest wielka zaleta  tej dziedziny. Tymczasem niskie finansowane leczniczych usług uzdrowiskowych przez NFZ i ograniczenia w kontraktowaniu usług leczniczych powoduje że znaczna część byłych dobrze prosperujących zakładów leczniczych zamieniana jest na hotele. Nie sprzyja  funkcjonowaniu i rozwojowi medycyny uzdrowiskowej powszechna prywatyzacja uzdrowisk.  Nieprawidłowości w kwalifikowaniu chorych utrudniają leczenie  najciężej chorych w szpitalach uzdrowiskowych. Jest to wielka szkoda , ze generalnie dobrze zorganizowane lecznictwo uzdrowiskowe z bogatą tradycją, dużym doświadczeniem  i  wiedzą oraz dobrze wykształconą kadrą  lekarską nie jest w pełni wykorzystana.   Mamy  700 lekarzy specjalistów z balneologii i medycyny fizykalnej, którzy są bardzo dobrze wykształceni, posiadają bowiem obligatoryjnie  dwie specjalizacje kliniczną i balneologiczną. Mamy ustawę uzdrowiskową, wysokiej rangi akt prawny, który reguluje funkcjonowanie lecznictwa uzdrowiskowego, a przede wszystkim chroni środowisko uzdrowiskowego przed nadmierną urbanizacją i w konsekwencji zanieczyszczeniem.  Mamy  dobrze  rozwijające się  jedno z  z najstarszych w Polsce medycznych    towarzystw  naukowych - Polskie Towarzystwo Balneologii i Medycyny Fizykalnej, założone w Krakowie w 1905 roku. Wydajemy systematycznie   dobrej jakości kwartalnik „Acta Balneologica” od 1905 roku. Wydawane są nowoczesne podręczniki.  Regularnie organizujemy kongresy balneologiczne. Ostatni w Swieradowie odbył się  we wrześniu br.  był  to  już  24 kongres balneologiczny .W naszych kongresach krajowych   uczestniczą przedstawiciele  z całego świata. Na ostatnim kongresie mieliśmy przedstawicieli z 16 krajów świata, z 4 kontynentów. Nasi balneolodzy biorą  również aktywny udział  w kongresach  balneologicznych międzynarodowych, gdzie prezentujemy nasze osiągnięcia, nawet  w tak egzotycznych częściach świata jak Chiny. W przyszłym roku zaproszeni jesteśmy na  zjazd naukowy balneologiczny w Japonii. Jeżeli przeanalizujemy  stan i rozwój balneologii i medycyny fizykalnej  jako dziedziny naukowej w różnych krajach swata  w odniesieniu do polskiej,  to   z pewnością jesteśmy  w tym rankingu  w czołówce . Nie musimy gonić Europy jak to się dzieje w innych dziedzinach, przeciwnie inne kraje starają się podążać za nami.

Balneologia i medycyna fizykalna świadcząca usługi nieinwazyjne, , tanie łatwo dostępne i skuteczne w wielu chorobach przewlekłych będzie się rozwijać, mimo wielu trudności natury finansowej i administracyjnej, ponieważ istnieje potrzeba społeczna na tego rodzaju usługi.

 SPA i wellness

W większości miejscowości uzdrowiskowych obok lecznictwa rozwija się drugi nurt o charakterze wypoczynkowym, rekreacyjnym, regeneracyjnym. Usługi te realizowane są w ośrodkach spa i wellness, najczęściej w komfortowych hotelach. Ośrodki te w założeniu mają organizować zdrowy wypoczynek oraz poprawę wyglądu przez zabiegi kosmetyczne.  Realizują więc modny obecnie trend bycia młodym, zdrowym i ładnym. Usługi te nie mają charakteru świadczeń zdrowotnych, nie są finansowane przez NFZ, przeznaczone są dla osób zdrowych. Niestety są często mylone zwłaszcza przez dziennikarzy z usługami typowo zdrowotnymi  świadczonymi  w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego. Stawarza to wiele nieporozumień i sytuacji konfliktowych. Usługi w zakresie zdrowego wypoczynku są niewątpliwie potrzebne. Współczesny człowiek pracuje nadmiernie, często obarczony jest sytuacjami stresowymi,  potrzebuje  on wypoczynku i regeneracji sił. Ośrodki spa jeżeli są dobrze zorganizowane  są potrzebne dla tego typu ludzi. Oba więc kierunki rozwoju  uzdrowisk są potrzebne, ale należy je rozdzielić, gdyż mają inne cele i innych odbiorców.